Erfgoed
De eerste katoendrukkerij van Europa vestigde zich in 1678 in Amersfoort. De handbeschilderde en handbedrukte sitsen werden in de Oost lange tijd als ruilmiddel voor specerijen gebruikt.
Nadat ze eenmaal mee kwamen naar het Westen, drongen deze katoenen al gauw door in de mode van de gegoede burgerij. De alsmaar toenemende vraag maakte dat men deze mooie stoffen hier ook probeerde te maken.
Het katoendrukken maakt onderdeel uit van 400 jaar gedeeld cultureel erfgoed tussen India en Nederland. In brede zin dragen we in de Katoendrukkerij dit erfgoed uit. Over de verworvenheden uit deze periode als katoen, het drukken met natuurlijke verfstoffen als indigo en de nieuwe dessins uit India. Maar ook over de keerzijde van deze geschiedenis als slavernij en uitbuiting.
De Katoendrukkerij is vanaf 2020 gevestigd in De Volmolen in Amersfoort. Dit rijksmonument, dat ook uit de 17e eeuw stamt, werd destijds gebouwd voor de textielnijverheid in de stad om geweven wol te vervilten tot kledingstof. Bijzonder immaterieel erfgoed komt daarmee terug in bakermat Amersfoort op een zeer toepasselijke locatie.
‘De veelkleurige bedrukte stoffen, genaamd sitsen, deden hun intrede in Europa in de 17e eeuw. De stoffen werden bedrukt volgens een uit India afkomstig procedé, dat bestond uit het aanbrengen van kleuren op de stof met behulp van ijzerbeitsen, gevolgd door een verfbad van meekrap. Op deze manier werden de rode tinten gedrukt. Blauwe tinten werden verkregen door te schilderen of te drukken in wasreserve, gevolgd door een verfbad van indigo. Met name de beitsmethode was in Europa onbekend. […] In eerste instantie werden de sitsen meegenomen door dienaren van de VOC als exotisch souvenir. De Nederlandse bevolking toonde weinig belangstelling voor de katoenen stoffen. In de tweede helft van de 17e eeuw echter ontwikkelde zich in hoog tempo een rage […]. De sitsen worden zelfs wel gezien als het eerste textielproduct waar een homogene Europese markt voor bestond.’
Katoendrukkerijen in Amsterdam en Nieuwer-Amstel, Vibeke Kingma (1998)
